مدتی قبل دو اتفاق در فضای رسانه‌های مجازی پخش و مسئله‌ساز شد. یکی هم‌خوانی قرآن خواننده زن آمریکایی با یک قاری مرد ایرانی و دیگری گفتگوی زنده حسن آقامیری با احلام خواننده‌ی خارج نشین معلوم‌الحال.
هدف این یادداشت پرداختن به اصل این اتفاقات در فضای مجازی نیست، بلکه پاسخ به شبهاتی است که طی این ماجراها ایجاد شد؛ شبه‌فراگیر خوانندگی زنان و قرائت قرآن توسط آن‌ها.
سؤالاتی ازاین‌دست که چرا خوانندگی زنان اشکال دارد؟
تفاوت قرائت قرآن زنان با خوانندگی آن ها چیست؟
برای رسیدن به پاسخ باید با برخی مفاهیم کلی در این موضوع آشنا شویم، اولین آن ها مفهوم غنا است. مفهومی که در نگاه اول مبهم به نظر می رسد اما با کمی بررسی و مطالعه می توان به معنای آن پی برد.
منطور از غنا / خوانندگی چیست؟
غنا به لحاظ مفهومی از دو جنبه قابل‌بررسی است:
▪️معنی واژه غنا به لحاظ لغت
◾معنای غنا در عرف
غنا در عرف یعنی خوانندگی و چیزی که همه مردم عادی به‌عنوان خوانندگی می‌شناسند. غنا در فقه و احکام شرعی هم از همین جهت موردبحث قرار می گیرد.
در ابتدای امر باید گفت غنا یا خوانندگی به‌طور مطلق حرام نیست، اما وقتی خوانندگی/غنا ویژگی و شرایط خاصی پیدا کند، از لحاظ شرعی حرام تلقی شده و در نتیجه انجام و همچنین گوش دادن به آن حرام می شود.
پس غناء ی حرام _در بیان شرع، غناء لهوی مضل عن سبیل الله_ یعنی خوانندگیِ باطلی است که انسان را از راه خدا منحرف و جدا می کند.
◾▪️یکبار مضمون شعری که توسط خواننده خوانده می شود چنین ویژگی‌ای را دارد، مثلاً شعر با مضامین شهوت‌انگیز و گناه‌آلود که انسان را به گناه جری و وادار می کند، می شود مصداق غنای حرام.
◾▪️یا اینکه آواز و خوانندگی همراه با موسیقی حرام می شود. چه خواننده آن مرد باشد چه زن. مثل موسیقی های مجالس رقص.
◾▪️یا این که نحوه‌ی اجرای خواننده به‌گونه‌ای است که موجب انحراف و گناه می شود، «مثلاً خواننده زنی است با وضع و خصوصیانی، هرچند شعری که می‌خواند، گناه آفرین نیست و هرچند لحن و آهنگ او، لحن و آهنگ معمولی است اما چون کیفیت و خصوصیت شخص خواننده طوری است که خواندن او موجب تحریک شهوت و افتادن به گناه است، خوانندگی او میشود غناء لهوی.»
احتمال لغزش در غنا بسیار زیاد است…
علاوه بر اینکه «غناء بالطبیعه از چیزهایی است که ارتباط و اتصال زیادی به اضلال عن سبیل الله [و انحراف از راه خدا] دارد…
غناء طبیعتش این است… غناء جزء آن مناطقی از زندگی و از حالات و افعال انسان است احتمال لغزش در آن بسیار زیاد است. خیلی‌ها در غناء دچار ضلالت(گمراهی) عن سبیل الله می‌شوند.
چه ضلالت خود، چه ضلالت غیر، غناء مثل امور دیگر نیست که اضلال در آن به‌ندرت باشد…غناء ازجمله چیزهایی است که زمینه‌ی گناه در آن زیاد است. یک مقدار بی‌توجهی بشود در لحن و در آهنگ ، انسان را به گناه می‌کشاند. واقعاً موسیقی این خصوصیت را دارد. اگرچه موسیقی حلال هم داریم اما طبیعت این کار، آنچنان طبیعتی است که احتمال لغزش در آن زیاد است.»
آوازه خوانی زنان در حضور مردان بدون مفسده حرام است؟
غنای حرام را از جهت شعر و موسیقی و… بررسی کردیم .اما به راستی اگر زنی بدون عشوه گری در حضور مردان خوانندگی کند و در نظر عرف این آواز ه خوانی مفسده نداشته باشد تکلیف چیست؟
رهبر انقلاب در مورد حکم عمومی خوانندگی زنان در پاسخ به سؤالی در این رابطه، در کتاب غنا و موسیقی نظر جالبی را بیان کرده‌اند:
«سؤال:اگر زنی بدون عشوه‌گری در جمع مردان غناء بخواند و ازنظر عرف مفسده‌ای در پی نداشته باشد، حکمش چیست؟
جواب: بحث عشوه‌گری نیست. اگر غناء زن در جمع مردان که طبعاً مراد مردان بیگانه، اجنبی و نامحرم است، موجب اثاره‌ی [برانگیختن] شهوت بشود، موجب ریبه و افتادن در گناه بشود، این میشود لهوی محرم. هم برای آن خواننده محرم است، هم برای شنونده محرم است.
سؤال‌کننده فرض می‌کند که اگر موجب اشاعه ی شهوت نشود. این “اگر” از آن اگرهایی است که تقریباً تحقق ناپذیر است، چه طور ممکن است زنی آنجا بایستد با صدای خوشی یک آوازی را مثلاً بخواند، مردها هم بنشینند و تماشا کنند، درعین‌حال دل هایشان متوجه پروردگار باشد و ذکر الهی بگویند و اصلاً هم تکان نخورند؟ این خیلی مستبعد [دور از ذهن] به نظر می‌آید، یعنی عادتاً باورمان نمی‌آید که چنین چیزی تحقق پیدا کند.
بله اگر چنین چیزی تحقق پیدا کرد حرام نیست. اما چرا انسان به عدم حرمت چیزی حکم بدهد که صدی نود، صدی نودوپنج می‌داند یک چنین چیزی اتفاق نمی‌افتد.»
قرآن خواندن زنان
موضوع دیگری که در ماجراهای اخیر مطرح شد، توجیه خواندن قرآن زنان در حضور مردان بود.
۱_خواندن قرآن توسط زنان به صورت غنا
بنا بر نظر رهبر انقلاب «استثنا کردن تلاوت قرآن از حکم حرمت غناء درست نیست. بنابراین اگر قرآن را به شکل غناء محرم [و یا حرام] بخوانند، حرام است بلکه می‌توان گفت حرمت آن از غناء معمولی اشد [و بیشتر] است؛ زیرا این توهین به قرآن است.»
بنابراین اگر ویژگی‌ها و شرایطی که برای حرمت خوانندگی زنان وجود دارد در مورد قرآن هم اجرا شود، یعنی آن زن به‌گونه‌ای قرآن بخواند، به لحاظ لحن، نوع بیان و پوشش که مخاطب به‌جای هدایت به گناه بیافتد قطعاً حرام است.
۲_خواندن قرآن توسط زنان در حضور مردان
حکم شرعی رهبر انقلاب در مورد قرآن خواندن زنان در حضور مردان هم به این صورت است: «اگر موجب جلب‌توجه و تهییج نامحرم و یا مفسده دیگری گردد جایز نیست و الا مانعى ندارد.»
مفسده داشتن یعنی همان نکاتی که گفته شد، شیوه خواندن زن و خصوصیات او برای خواندن، موجب تهییج شهوت و افتادن به گناه شود. به همین دلیل به راحتی نمی‌توان گفت تلاوت قرآن زن مقابل مرد نامحرم حلال و بدون اشکال است بلکه شرط دارد، شرط آنهم بدون مفسده بودن آن است.
با این توضیحان در موضوع هم‌خوانی قرآن آن خانم خواننده آمریکایی با آن آقا موضوع واضح است، ظاهراً قرآن خوانده میشود، اما نوع پوشش و ظاهر و صدای آن خانم به‌گونه‌ای است که نه‌تنها موجب هدایت بلکه موجب فساد و انحراف در مخاطب میشود.
وضع احلام و نوع اجراها، پوشش و.. او هم واضح است و به‌راحتی می‌توان حرام بودن خوانندگی او را فهمید.
تحریریه سایت باحجاب _مهدیه منافی
پی نوشت:
_این متن مبتنی بر نظرات فقهی رهبر معظم انقلاب در کتاب غنا و موسیقی است.
_متن های داخل گیومه نقل قول مستقیم از کتاب غنا و موسیقی هستند.
_به جز حکم شرعی قرآن خواندن زنان که از مطالب سایت انهار استفاده شده است.
