وارد اتاق بزرگی می‌شوید و خودتان را می‌بینید که مثل فیلم‌های سینمایی علمی تخیلی به تعداد زیادی تکثیر شده‌اید! هر گوشه از اتاق یک نمونه از شما مشغول کاری است. سمت راست، خودتان را می‌بینید که به عنوان فرزند خانواده در حال کمک به پدر و مادرتان هستید و در سمت چپ مشغول گفتگو با همسر در مورد مسائل زندگی مشترک. در سمتی دیگر شمایید در حال ایفای نقش اجتماعی‌تان مثلا به عنوان معلم، پزشک، فروشنده و… .
من دیگرتان همان نزدیکی‌ها، دارد برای فرزندتان نقش مادر یا پدری ایفا می‌کند. اینها و شاید مواردی دیگر، نقش‌های مختلفی هستند که ممکن است شما به عنوان یک انسان سالم و عاقل و بالغ در جامعه ایفا کنید. به نظرتان کدام نقش را بهتر ایفا می‌کنید؟ چقدر برای این نقش‌ها از قبل آماده شده‌اید؟ فارغ از آنکه کدام نقش را بیشتر دوست دارید یا بهتر انجام می‌دهید کدامشان را حیاتی‌تر از سایرین می‌دانید؟ آمادگی قبلی چه اندازه در ایفای بهتر نقش‌ها موثر است؟ چطور باید برای هر نقش از پیش آماده می‌شدید؟
می‌توان گفت پررنگ‌ترین و اثرگذارترین نقشی که آدمی ایفا می‌کند تربیت فرزند است چه در جایگاه مادر و چه در مقام پدر. شما در این زمینه خود را چطور ارزیابی می‌کنید؟ پدر و مادرتان در تربیت شما چه اندازه موفق عمل کرده‌اند؟ و آنهایی که در اطراف خود می‌بینید چطور بوده‌اند؟ چقدر مایل بودید یا هستید که نقش پدری یا مادری را عهده‌دار شوید؟
آماده‌ساختن فرزندان برای ایفای نقش والد از دو حیث اهمیت دارد:
اول آنکه در دنیای امروز با توجه به زندگی‌های ماشینی و اقبال مردم به سمت سهل زیستن و فردمحوری، پذیرش سنگینی مسئولیتی چون تربیت فرزند که کل زندگی فردی را تحت تاثیر قرار می‌دهد ساده نیست و با نگاهی سطحی به اطراف متوجه شانه‌خالی‌کردن بعضی از جوان‌ها از این مسئولیت می‌شویم.
خطر ناشی از این عدمِ قبولِ مسئولیت، عیان‌تر از آن است که نیاز به توضیح داشته باشد! بارزترین عارضه ناشی از این کار کاهش جمعیت خواهد بود و البته این مسئولیت‌ناپذیری می‌تواند به بخش‌های دیگر جامعه نیز توسعه پیدا کرده، اسباب لطمات مختلف شود… بنابراین به نظر می‌رسد مثل هر نقش دیگری، لازم است تا فرزندان خیلی قبل‌تر برای پذیرش این نقش تربیت و آماده شوند.
دوم اینکه تنها پذیرش مسئولیت فرزندآوری و فرزندپروری برای این مسئولیت خطیر کفایت نمی‌کند و این پذیرش باید توام با ایفای درست آن باشدو این مهم نیز به آموزشی بلندمدت و عمیق که با جسم و روح شخص پیوند بخورد احتیاج دارد .
چطور می‌توانیم فرزندانمان را برای این مسئولیت بزرگ آماده کنیم؟
۱- اجازه بدهید جواب آخر را همین ابتدا بدهم. اولین و بهترین و البته راه میان‌بر این است که تربیت و پرورش عمومی فرزندتان را درست انجام دهید. کودکی که در بستری صحیح و طبیعی تربیت می‌شود هرآنچه فطرتش آن را صحیح می‌شمارد پذیرا می‌شود. و نقش مادری و پدری قطعا یک نقش فطری است. مشروط بر آنکه با تربیت‌های مصنوعی و دورکردن کودک از ویژگی‌های فطری مانعی بر سر رشد و بالندگی‌اش نگذاشته باشید!
علامه محمدتقی جعفری نیز در کتاب حیات معقول اشاره دارند که اگر حقیقتی شایسته برای فراگیری القا می‌شود باید متربی (کودک) آن حقیقت را جزو پدیده‌های ذات خویش احساس کند وگرنه تدریجا آن را سرکوب می‌کند. برای این تربیت صحیح لازم است است رغبت‌ها و قابلیت‌های طبیعی کودک را در سن و موقعیت‌های مختلف دریابیم و سپس پیام‌ها، توصیه‌ها و اندرزهای تربیتی را به گونه‌ای دلنشین و با مشارکت فعال کودک مطرح کنیم.
۲- در همین راستا قانون طلایی دیگری را به شما یادآور می‌شویم با اسم قانون طلایی انتخاب! از ابتدا به کودکتان حق انتخاب بدهید. شما می‌توانید در موقعیت‌های مختلف شرایط و عواقب هر انتخاب را برای کودکتان طرح کنید اما به او اجازه بدهید تا خودش تصمیم بگیرد و انتخاب کند ولو که این انتخاب با نظر شما تضاد داشته باشد. زودتر از آنچه فکرش را بکنید او متوجه عواقب انتخاب‌هایش شده و نه به اجبار شما، که به تجربه خودش، رو به انتخاب‌های صحیح می‌آورد و این باعث می‌شود که خیلی زود و از همان دوران کودکی نه تنها درست‌انتخاب کردن، که اعتمادکردن به شما را نیز بیاموزد.
۳- کودک اولین تجربه‌های خود را در خانواده کسب می‌کند. اولین دریافت او از نقش والد، همان چیزی است که از در خانه و از والدینش مشاهده می‌کند. این تجربه دو وجه دارد. اول آنکه اگر والدین از نقشی که ایفا می‌کنند احساس رضایتمندی داشته، آن را با لذت و رضایت انجام دهند این نقش در ذهن کودک جذاب و مطلوب جلوه می‌کند. وجه دوم اینکه سبک و شیوه مادری‌کردن و پدری‌کردن والدین الگویی برای کودک می‌شود.
۴- در نهایت اینکه لازمه تربیت صحیح فرزند چه در معنای عام و چه در معنای خاصی که در نظر ماست یعنی مسئولیت‌پذیری این است که از همان سنین پایین مسئولیت‌هایی درخور سن و توان کودک به او واگذار شود و بابت انجام یا عدم انجام آنها به تناسب سن و شرایط مسئولیت تشویق و تنبیهی برایش لحاظ شود. قطعا منظور، تنها تشویق مادی یا خدای ناکرده تنبیه بدنی نیست. کودکی که در چیدن وسایل سفره همراهی می‌کند شایسته تحسینی در حدواندازه کاری که انجام داده می‌باشد و کودکی که وسایل شخصی‌اش را جمع‌وجور نمی‌کند شاید لازم باشد اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش را یکی دوروزی در بین آن وسایل بهم ریخته گم کند!
یادمان باشد همانطور که رسول مهربانی حضرت محمد(ص) فرموده‌اند هرآنچه در کودکی آموخته می‌شود مانند حکاکی روی سنگ ماندگار است.( بحارالانوار،علامه مجلسی،ج۱،ص۲۲۴)
تحریریه سایت با حجاب _ لیلا غلامزاده
منابع:
کودک از نظر وراثت و تربیت جلد ۱ و ۲ (حجت الاسلام و المسلیمن محمدتقی فلسفی)
تربیت طبیعی در مقابل تربیت عاریه‌ای (دکتر عبدالعظیم کریمی)
